Leila Aboulela (schrijfster)
[TROUW van 20 januari 2018; De Verdieping]
"Secularisme onderkent dat er religie is en dat de overheid de religie controleert. Dat is goed."
"Europeanen hebben teveel afstand genomen tot religie."
"Ik ben kritisch over het atheïsme. Dat leidt tot materialisme; als je het spirituele ontkent, zul je omgeven worden door materialisme."
"Ik denk dat de kracht komt van de Almachtige God. Hoe meer Europeanen zich verwijderen van het concept dat God groot is, hoe kleiner ze zijn. Europa
zal krimpen omdat het weggaat van de bron van kracht."
"Wat de overheid zou moeten doen is een nationale grootmoefti aanwijzen. Zoals de opperrabbijn of de aartsbisschop van Canterbury. Die kan religieuze regels opleggen aan moslims en heeft de autoriteit om dat te doen in overeenstemming met de specifieke omstandigheden van een land."
*****
Onderwijs of indoctrinatie?
Het belangrijkste van de evolutionaire groei van de mensensoort betreft het brein. Met weet steeds meer, dank zij de wetenschap, de techniek, de innovatie, de kunst. Moet deze groei zich beperken tot een elite, moet het volk afhankelijk blijven van die bovenlaag, die 'het weet'?
Vroeger werd er gevraagd aan en geluisterd naar de dominee en de pastoor en de meester, maar de verhoudingen zijn gaan schuiven. Het volk heeft veel meer onderwijs gehad. Dat levert wellicht ook problemen op, maar de voordelen zijn groter. Het volk kan argumenten beoordelen en mag via democratische verkiezingen een elite kiezen die speciale taken moet/mag vervullen.
Wat wil Leila eigenlijk met haar grootmoefti? Het volk weer terugvoeren in de woestijn van onwetendheid, van afhankelijkheid, van onderwerping? Hebben we niet net geleerd dat regels niet opgelegd, maar afgesproken worden? Hoe zit het met het democratisch denken van Leila?
Religieuze regels komen niet van een seculiere overheid, ook niet van een door de overheid aangestelde geestelijke. Een groep religieuze mensen mogen samen hun privé religieuze regels afspreken, maar de overheid zorgt voor goed onderwijs aan alle kinderen van het volk, zodat het zich de democratische regels eigen maakt, en kennis opdoet.
God is groot
Hoe meer de Europeanen zich verwijderen van het concept dat God groot is, hoe kleiner ze zijn, aldus Leila. Het zinnetje zit leuk in elkaar, maar bevat toch vooral onzin. Met name de West-Europeanen hebben zich verwijderd van het concept 'God is groot'. De wetenschap, beginnend bij de Verlichting, kreeg de vrijheid om het Westen groot te maken. Vrijheid en welstand voor het volk zijn nergens zo groot als in het Westen.
Islamitische landen hebben zich niet verwijderd van dat concept, neem ik aan, zo lijkt het. Ik wil graag zien waarin de Moslims in deze landen - vergeleken met het Westen - zo groot zouden zijn.
Let wel, ook ik heb vergaande kritiek op het Westen, zoals het geloof in de vrije markt, maar niet op het seculiere karakter, niet op de atheïsten omdat die de mens centraal stellen in de voortgang van mens en wereld, en niet god. Dat lijkt mij vooral winst.
Ontkent het atheïsme het spirituele?
Op zich een leuke vraag om wat mee te spelen. Het is maar wat je spiritueel noemt. Als dat per definitie gaat over iets bovennatuurlijks, iets dat om irrationeel geloof vraagt, zoals een goddelijk wezen dat in de hemel troont en zo, ja, dan denk ik niet dat atheïsten spiritueel zijn.
Maar wat is spiritueel? Daarbij kun je ook denken aan alles wat voor de mens nog onbekend is, wat de mens nog niet weet of begrijpt, maar waarvan je je kunt voorstellen dat er ooit een verklaring voor komt.
Neem meditatie als voorbeeld, in je eentje of samen met anderen. Men concentreert zich op iets, op een bepaalde gedachte, op een mantra, of men probeert helemaal 'leeg' te zijn. Als 'materialist' heb ik er helemaal geen moeite mee om te veronderstellen dat er in mijn hoofd bijzondere processen plaats zouden vinden als ik mediteer. We weten van de hersenfuncties, de werking van de cellen daar, van de neuronen, nog zo weinig dat daar nog veel te ontginnen valt.
Of neem iets als telepathie. Iemand is op vakantie, ver weg, en krijgt het gevoel dat er iets mis is. We moeten naar moeder bellen, er is iets niet goed daar. En jawel, met dat ze dat zegt komt er een berichtje binnen: moeder ernstig ziek.
Als je bedenkt dat we de techniek zodanig beheersen dat we direct kunnen communiceren met iemand aan de andere kant van de aardbol, waarom zouden onze veel geavanceerdere hersenen zoiets dan niet kunnen? Waarom zou het brein niet een soort zenderfunctie bezitten?
Weten wij wat er gebeurt als we samen zingen? Of als we samen stil zijn? Of als ik in m'n eentje me concentreer op een bepaald punt en tegelijk een
of ander ritueel uitvoer? Ik weet het niet, maar sta open voor elke optie.
Wel is waar dat ik een soort materiële benadering heb. Het zit in de cellen, in de moleculen, in energie, in wat dan ook. We ervaren de werkelijkheid op een andere manier, maar niet als iets bovennatuurlijks. Ga het onderzoeken, zou ik zeggen. Probeer te weten, kom er achter, ook als dat nog duizend jaar moet duren.
Roepen dat we te maken hebben met een bovennatuurlijk verschijnsel, waar geen verklaring voor is, waarin je moet geloven, dat zal een atheïst niet doen. Maar spiritueel zijn, met diep respect voor de nog onontgonnen terreinen van de biologie, de natuurwetenschappen, van psychologie misschien, zal geen atheïst afwijzen.
Ik heb van deze schrijfster geen boeken gelezen. Best mogelijk dat ze prachtig schrijft en mooie boeken maakt. Maar als het aan komt op beleid op maatschappelijk gebied, hoop ik toch dat ze daar wegblijft. Haar ideeën zijn bepaald niet de mijne.